พิธีลอยอังคาร มนุษย์ทุกคนเกิดมาล้วนมีกรรมเป็นเครื่องกำหนด เมื่อเกิดมาแล้วการใช้ชีวิตอยู่บนโลกในแบบใดก็ขึ้นอยู่กับบริบทของแต่ละคน แต่ไม่ว่าอย่างไรสุดท้ายก็มีจุดจบตรงที่ความตายเสมอ ด้วยเหตุนี้วัฒนาธรรมการส่ง ดวง วิญญาณ ของมนุษย์จึงประกอบกันด้วยหลากหลายรูปแบบและพิธีที่กล่าวมาในข้างต้นก็คือหนึ่งในนั้น
พิธีลอยอังคาร คืออะไร มารู้จักกันก่อน
พิธีลอยอังคาร แต่เดิมในอดีตนั่นการส่ง ดวง วิญญาณ มีด้วยกันหลายรูปแบบตามแต่ละความเชื่อ และตามแต่ละภูมิภาค แต่ในพุทธศาสนาของไทยนั่นจะมีอยู่ด้วยกัน 2 วิธี กับการกำจัดร่างกายที่สิ้นลมหายใจนี้แล้ว ได้แก่ ฝัง หรือ เผา การฝั่งคือการนำศพไปฝังในป่าช้าตามแบบธรรมเนียมโบราณ การเผ่าคือการจัดการศพที่ดีที่สุดเพราะจะลดปริมาณของวัตถุให้มีขนาดที่เล็กลงและพอจะบรรจุให้ภาชนะเล็ก ๆ ได้ และต่อจากขั้นตอนการเผานี้เองที่เราจะนำเศษเถ้าผงเหล่านั้นไปทำพิธีกรรมนี้ ซึ่งมีความเชื่อกันว่าให้สารน้ำพัดพาจิตวิญญาณไปยังภพภูมิที่ดี ทำให้กลายเป็นธรรมปฏิบัติสืบต่อกันมาอย่างต่อเนื่อง
ต้นกำเนิดของการทำ พิธีลอยอังคาร
ต้นกำเนิดของ พิธีลอยอังคาร ที่เก่าและหาได้น้อยที่สุดเริ่มขึ้นเมื่อสมัยกรุงศรีอยุธยา โดยพิธีกรรมลักษณะนี้จะไม่มีการบันทึกไว้ให้เห็นในหมู่ของสามัญชนทั่วไป แต่จะมีบันทึกเป็นพิธีกรรมที่กระทำโดยชนชั้นสูง ในวรรณะกษัตรหรือขุนนางใหญ่โตทั้งหลาย ในพุทธศาสนามีความเชื่อกันว่าเทพเจ้าแห่งสายน้ำก็คือพระแม่คงคา เป็นพระแม่ที่ได้เคยใกล้ชิดและช่วยเหลือพระพุทธเจ้า อีกทั้งยังมีช่วยร่วมให้เหตุการณ์สำคัญมากมายของการตรัสรู้ ทำให้คนโบราณเชื่อว่าพระแม่คงคาจะเป็นสื่อสารที่จะนำพา ดวง วิญญาณ ที่ลาลับไปแล้วไปยังภพภูมที่ดีได้ง่าย และยังสามารถพัดพาดวงจิตเหล่านั้นให้ไปเข้าเฝ้าพระพุทธองค์ เพราะในความเชื่อของไทย เชื่อว่าน้ำ สายน้ำ และพระแม่คงคา คือสื่อกลางที่จะใช้สื่อการกับโลกมนุษย์และโลกแห่งวิญญาณได้ง่าย เราจึงจะเห็นได้จากการทำบุญ ที่ในสังคมไทยมักจะนิยมกรวดน้ำเพื่อฝากบุญกุศลเหล่านั้นไปยังผู้ล่วงลับ โดยขนบธรรมเนียมได้รับการสืบทอดต่อกันมาอย่างยาวนาน และยังคงมีให้เห็นอย่างแพร่หลายอยู่ในสังคมไทย รวมทั้งสังคมอินเดียที่นิยมใช้พิธีกรรมนี้เป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะในประเทศอินเดียที่นับถือศาสนาฮินดูเป็นหลัก เขามีความเชื่อเกี่ยวกับสายน้ำที่แรงกล้ามากกว่าประเทศไทย ถึงขนาดที่ต้องเอาศพไปเผาริมแม่น้ำคงคาที่เชื่อว่าเป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธ์ ในรายที่มีความยากจน ก็จะน้ำศพของผู้ตายไปทิ้งในแม้น้ำ ปล่อยให้แม่คงคาพัดพาเอาร่างนั้นหายไปตามความเชื่อของฮินดูซึ่งวัฒนธรรมเหล่านี้แตกต่างจากไทยมากตรงที่ คนไทยไม่ทำอะไรแบบสุดโต้งอย่างนั้น เรายังมีความถือตนอยู่ จึงไม่ปรารถนาที่จะเห็นสิ่งเน่าเปื่อยต่อหน้าต่อตา เป็นเรื่องที่รับไม่ได้ในสังคมไทย เราจึงมีวิธีการจัดการที่ลดทอนธรรมชาติของการสูญเสียบางส่วนออกไป เพื่อความสบายใจของผู้ประกอบพิธีและผู้ล่วงลับ ในในบางความเชื่อของไทยก็ไม่เห็นด้วยที่จะให้นำเถ้าถ่านไปลอยน้ำ เพราะเชื่อว่าในคนที่ว่ายน้ำไม่เป็นที่กลายเป็นวิญญาณที่กลัวน้ำ และต้องทนทุกอีกทั้งเหน็บหนาว ซึ่งความเชื่อตรงส่วนนี้เป็นจริงหรือไม่ก็ยังไม่ทราบแน่ชัด
พิธีลอยอังคารทำอย่างไร มีขั้นตอนอะไรบ้าง
การจะประกอบ พิธีลอยอังคาร ของไทยนิยมที่จะล่องเรือออกไปลอยในทะเล จึงควรเตรียมเรือให้พร้อมไว้ก่อนจะเดินทาง และสิ่งที่ขาดไม่ได้คือเครื่องไหว้ทั้งหลายที่จะนำออกไปด้วย เพราะทำพิธีกรรมการส่งดวงวิญญาณให้สมบูรณ์ สิ่งที่ผู้ต้องการประกอบพิธีกรรมควรทำ มีดังนี้
- บูชาแม่ย่านาง การจะนำอังคารหรือเถ้ากระดูกขึ้นเรือสิ่งแรกที่ควรกระทำเลยก็คือการไหวขอขมาแม่ยานางเรือเสียก่อน ขอให้ท่านช่วยเปิดท่านเพื่อให้ดวงวิญญาณสามารถขึ้นไปบนเรือ ขอให้ท่านปกป้องคุ้มครองทุกคนที่ออกเดินทาง
- ไหว้เถ้ากระดูอังคาร เมื่อเรือมายังจุดที่พร้อมทำพิธีกรรมแล้ว ให้ทำการไหว้เถ้ากระดูกเพ่อบอกกล่าวเสียก่อน ในขั้นตอนนี้อยากกล่าวอะไรเป็นครั้งสุดท้ายให้ทำเสีย หลังจากนั้นโรยเครื่องน้ำหอม ดอกไม้ หลังจากนั้นเจ้าพิธีจะผิดผ้าพันด้วยสายสิญจน์
- บูชาเจ้าแม่คงคา เป็นสิ่งที่คาดเสียไม่ได้ ต้องทำการขออนุญาตบอกกล่าวเจ้าแม่คงคา เพื่อให้ท่านช่วยปกป้องคุ้มครองดวงจิต ให้ท่านรับไว้เป็นบริวาร และให้ช่วยพาดวงวิญญาณไปดูภพภูมิที่ดี ด้วยแทน 1 เล่ม ธูป 7 ดอก ดอกไม้ 7 สี
- โปรดเถ้ากระดูก เมื่อพิธีกรรมเรียบร้อย ให้ร่วมกันไว้อาลัยแก่ผู้จากไป และจึงเริ่มพิธีการลอยขั้นตอนทั้งหมดนี้ของ พิธีลอยอังคาร เป็นความเขื่อว่าจะช่วยส่ง ดวง วิญญาณ ให้ไปสู่ภพภูมิที่ดีได้นั่นเอง
สถานที่ที่เหมาะแก่ พิธีลอยอังคาร
จริงอยู่ที่ว่า การทำ พิธีลอยอังคาร จะสามารถทำที่ไหนก็ได้ตามแต่สะดวก แต่ในบางพื้นที่เขามีทุกอย่างพร้อมรองรับการจัดพิธีกรรม และทะเละก็ยังสวยงาม อีกทั้งไม่ต้องกังวลเรื่องนายพิธีและเรือที่จะออกไปส่ง ดวง วิญญาณ เราจึงนำสถานที่ที่ได้รับความนิยม ที่ผู้ประกอบพิธีนิยมไปส่งผู้ล่วงลับกันมากที่สุด ได้แก่ ที่แรกคือปากน้ำสมุทรปราการ เป็นทะเลปากแม่น้ำที่อยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพมากนัก จึงทำให้สามารถเดินทางได้อย่างสะดวก และทะเลแถบนั้นก็มีความสวยงามเป็นอย่างยิ่ง ที่ต่อมาคือปากเกร็ด จังหวัด นนทบุรี พื้นที่สำหรับปริมณฑลที่สะดวกและง่ายแก่การเดินทาง ส่วนถัดมาเป็นฐานทัพเรือสัตหีบ เป็นอีกสถานที่ยอดนิยม เพราะมีความเป็นส่วนตัว อีกทั้งมีสิ่งอำนวยความสะดวกมากมายพร้อมกันการบริการที่ครบครัน และสุดท้ายคือวัดหลวงพ่อโสธร เป็นแม้น้ำสายบางปะกง ที่อยู่ใกล้กับสถานที่ศักดิ์สิทธ์อย่างหลวงพ่อโสธร
เครื่องใช้ในพิธีลอยอังคาร
เครื่องใช้ที่ควรเตรียมให้พร้อมใน พิธีลอยอังคาร เป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ เพราะการส่ง ดวงวิญญาณ ครั้งสุดท้าย ควรให้สมเกียรติและสมบูรณ์แบบที่สุด
- เครื่องสำหรับบูชาแม่ย่านางเรือ
- พวงมาลัย
- พานธูปเทียนแพ
- ธูป 7 ดอก เทียน 1 เล่ม
- ลุ้งใส่อังคารและผ้าขาวสำหรับห่อลุ้ง
- ธูป 1 ดอก เทียน 1 เล่ม น้ำอบไทย 1 ขวด
- พวงมาลัย ดอกมะลิ กลีบกุหลาบ ดอกกุหลาบ
- สายสิญจน์
- พานสำหรับใส่ดอกไม้และลุ้ง
- เครื่องบูชาพระแม่คงคา
- กระทงดอกไม้ 7 สี 1 กระทง
- ธูป 7 ดอก เทียน 1 เล่ม
ทั้งหมดนี้คือเครื่องบูชา พิธีลอยอังคาร ที่จะขาดไปเสียไม่ได้ เพราะในโลกของมนุษย์อาจจะไม่เป็นปัญหาอะไร แต่จะส่งผลกระทบอย่างรุ่นแรงกับโลกวิญญาณ เพราะฉะนั้นการทำให้ถูกต้องตามหลักธรรมเนียมประเพณีคือสิ่งที่จำเป็น นอกจากนี้ต้องสำรวมกายสำรวมใจ ทำใจให้สงบ เพื่อที่ ดวง วิญญาณ จะได้ไม่อาลัยกับคนที่ยังคงมีชีวิตดี เขาจะได้ปลงและปล่อยวาง เพื่อมุ่งหน้าไปสู่นิพาน
พิธีลอยอังคาร ทั้งหมดคือความรักความใส่ใจในวาระสุดท้ายของการส่ง ดวง วิญญาณ ด้วยพิธีกรรมที่กระทำกันมาแต่โบราณ ทำให้ผู้ล่วงลับได้รับความสงบสุขร่มเย็นเป็นไปกับสวยน้ำที่พัดพา เขาจะรับรู้ได้ถึงความปรารถนาที่ผู้กระทำ ต้องการให้เขาไปสู่ภพภูมิที่ดี แม้ว่าจะยากเกินข่มใจที่จะต้องจากคนที่รักเคารพไปเหลือไว้ให้เห็นเพียงเถ้าอัฐิเป็นครั้งสุดท้าย แต่ทว่าการปล่อยวางและทำใจคือการปลดปล่อยผู้ล่วงลับได้ดีที่สุด สรุป คนเราทุกคนล้วนเกิดมาพร้อมกับการถูกลิขิตให้ต้องชดใช้กรรม ต่อให้ร่ำรวยหรือฉลาดปาดใด ก็ไม่เคยไม่ใครที่จะหลุดพ้นจากความตามไปได้ เมื่อเราต่างมากจากจุดเริ่มต้น เมื่อแตกดับดวงวิญญาณก็ต้องกลับสู่จุดเริ่มต้น พิธีลอยอังคารเป็นเพียงกุศโลบายอย่างหนึ่ง ที่จะชี้ให้มนุษย์ผู้ยังมีชีวิตอยู่ได้เปิดดวงตาที่เห็นธรรม และเฝ้ามองดูกฎความเป็นไปของธรรมชาติที่ไม่อาจเลี่ยง เมื่อถึงเวลาจะได้ทำใจยอมรับอย่างสงบ
